Hanneke Scholten is assistent professor aan de Universiteit Twente op het gebied van technologie, mens en gedrag. Daarnaast is ze mededirecteur van het GEMH Lab; een onderzoeks- en ontwikkelingslab waarin ze digitale interventies – veelal games – ontwikkelen en testen om jongeren te helpen hun mentale gezondheid en welzijn te verbeteren. De interventies die ze ontwikkelen worden aangeboden aan jongeren die nog geen grote problemen hebben, maar die misschien wel het risico lopen op mentale gezondheidsproblematiek. met de missie om goede wetenschappelijke basis te creëren voor effectieve gezondheidsgames. Ze schreef een artikel over het vormen van identiteit in een digitale tijd. We vragen haar tips hoe onze kids dit het beste kunnen doen.
We hebben het als volwassenen vaak over de offline en online wereld. Maar hoe zien kids dat?
Het zijn vooral de ouders die zo denken. Vooral omdat er voor hen een duidelijke scheiding was voordat ‘online’ er was. Voor kinderen is die er niet; hun wereld was altijd al zo. In de ontwikkeling bij kinderen rond de 9-12 jaar zie je dat ze vooral bezig met het ergens bij willen horen, verbinding willen voelen. Dit is een belangrijke fase in het ontwikkelen van een identiteit. Ze willen doen wat hun vriendjes doen, waar die ook zijn. Dus dat gaat van het schoolplein net zo goed naadloos over in FIFA op de Nintendo als in voetballen op het pleintje. Het draait niet per se om waar ze dat doen, als ze maar met de mensen zijn waar ze bij willen horen. Dit betekent dus ook dat je kind zich buitengesloten kan voelen als het geen telefoon heeft en al zijn vriendjes wel. Dat gaat dus niet per se om die telefoon, maar omdat hij of zij geen toegang heeft tot de sociale wereld van zijn of haar leeftijdsgenoten die daar na schooltijd en in het weekend naadloos in verder gaat.
Er is veel discussie over de invloed van schermtijd op de mentale gezondheid van kinderen. Wat is jouw conclusie?
Uit wetenschappelijk onderzoek is onvoldoende bewijs gekomen dat er een duidelijke relatie is tussen schermtijd en de mentale gezondheid van kinderen. Het gaat om waarom ze online gaan, en wie ze – waar dan ook – tegenkomen en welke interacties kinderen hebben. Online is niet in essentie slecht en offline goed. Er zijn online alleen veel meer bronnen en denkbeelden waarmee kinderen in aanraking kunnen komen. Dat kan zowel positief, neutraal als negatief uitwerken. Maar we zien nergens een directe relatie tussen schermtijd op zichzelf en de mentale gezondheid van kinderen.
Wat is volgens jou van belang voor een goede schermtijd?
Niemand wil iedere keer gedoe om schermtijd, daarvoor zijn de volgende dingen van belang:
- Regels – Het hebben van regels is belangrijk, maar te rigide werkt soms echt averechts. Dus ja, spreek af dat je bijvoorbeeld 1 uur per dag na school op de telefoon mag. Maar wees daarin flexibel. Het is oke als je zoon even een game wil afmaken en het dus 1 uur en tien minuten wordt, maar dat kan een andere keer weer beteken dat er maar 45 minuten tijd is voor schermtijd.
- Begrip – Kijk niet alleen vanuit je eigen realiteit naar je kids en hun telefoongebruik. Probeer te begrijpen waar zij mee zitten, wat zij leuk vinden. Als je hen afwijst met bijvoorbeeld de uitspraak “schermtijd is het verspillen van je tijd, ga eens wat nuttigs doen zoals je huiswerk of buiten spelen” dan begrijp je niet dat je daarmee een stukje van de leefwereld van je kind afwijst. Voor hen speelt een gedeelte van hun leven zich in de online wereld af, en die wereld voelt voor hen niet anders dan op het schoolplein verstoppertje spelen.
- Praten – Dit is de meest voor de hand liggende tip die toch vaak wordt overgeslagen: praat met je kids over wat ze online doen en meemaken, welke regels jullie hebben en waarom dit van belang is en wat zij hiervan vinden. Deze open houding vanuit ouders is belangrijk om in contact te kunnen blijven met je kind.
Hoe creëren kinderen online hun identiteit?
Ieder kind is anders. Dus om te weten hoe jouw kind z’n identiteit vormt door online te zijn is het belangrijk om mee te kijken met wat ze online doen. Natuurlijk hebben ze recht op privacy, maar bespreek waarom ze een bepaalde app willen gebruiken en vraag om toestemming om eens mee te kijken. Je zult veelal verbaasd zijn dat oprechte interesse in hun leefwereld kan rekenen op openheid en dat meekijken vaak geen probleem is. Dan kan je zelf beter bepalen of dit inderdaad de juiste plek is voor bijv. chatten via de chatfunctie of dat deze app daarvoor niet zo geschikt is. Onze identiteit wordt namelijk gevormd in interactie met anderen. Je moet kunnen luisteren en bedenken wat je van iets vindt, vragen erover kunnen stellen. Kinderen beginnen hiermee door ergens bij te willen horen en komen uiteindelijk rond de pubertijd in een fase waarin ze niet meer altijd erbij willen horen, maar meer hun eigen stem willen vinden en vormen. De bronnen voor het vormen van hun identiteit zijn ook veel online. Maar het probleem daarvan is dat je door algoritmes en gebrek aan diepgang (smileys en likes) niet echt goed geholpen wordt om je eigen stem te vinden en je eigen verhaal vorm te geven over wie jij echt bent. Kinderen van nu zijn daarom meer in de war. Ze zien uitingen van identiteit om zich heen online, maar worden niet geholpen om zelf hun identiteit te vormen. Het “eindproduct” dat ze online zien van anderen geeft niet het proces weer waar die mensen doorheen zijn gegaan en laat daardoor een te plat en eendimensionaal beeld zien. Binnen ons onderzoek zijn we daar nu tools voor aan het ontwikkelen. Om jongeren uit te dagen over hun eigen stem en verhaal na te denken en hen diepgang te geven zodat ze echt hun eigen identiteit kunnen ontwikkelen.
“Kinderen van nu zijn meer in de war. Ze zien uitingen van identiteit om zich heen online, maar worden niet geholpen om zelf hun identiteit te vormen.”
Wat zouden we als ouders nog meer moeten weten?
Uit de studies die we doen zie je vaak dat kinderen vooral de hele tijd horen dat ze niet teveel op hun telefoon moeten zitten, maar om zich heen alleen maar volwassenen zien die dit wel mogen. Aangezien kinderen leren van wat ze om zich heen zien, voelt het verwarrend om aan de ene kant te horen dat teveel telefoongebruik niet goed is maar aan de andere kant wel veel telefoongebruik te zien Deze dubbele realiteit maakt het moeilijk om te weten wat ze nu moeten doen en geeft hen vaak ook een machteloos gevoel. Als we echt willen dat onze kinderen offline momenten gaan waarderen, dan moeten we open en waardevolle offline momenten samen creëren. We moeten het goede voorbeeld geven.
